ARCHYTAS HAYATI (ÜNLÜ MATEMATİKÇİ ARCHYTAS HAYATI)
Archytas Archytas veya Tarantolu Arhitas (d. MÖ 428; ö. MÖ 347),
Pisagorcu geleneğin son önemli temsilcisi matematikçi, devlet adamı ve filozof. Taranto'da 7
kez ard arda komutan seçilmiş nüfuzlu bir siyaset adamı. Platon (Eflatun)'un arkadaşı. Pisagorcu
filozoflar arasında yer alan ve Sokrates'ten sonra yaşamış olmasına rağmen Sokrates öncesi düşünürler
içinde ismi yer edinmiş olan filozof. Pisagorcular evreni matematiksel bir dizgeyle açıklama eğilimde
olmuşlar ve bu yönde bir tür sezgiciliğe ve mistisizme varmışlardır. Demokritos'un düşüncelerinin aksine
Pisagorcular evreni madde ile bir sayma eğilimde olmuşlar ve duyumların yanıltıcılığını öne sürmüşlerdir.
Bu yönde bir eleştirel yaklaşım Archytas ve yandaşlarında görülür. "Nesnelerin gerçek niteliklerini
dokunma duyumuzla ya da başka duyumlarla bilemeyiz" önermesini geliştirmişlerdir. Matematik, fizik,
müzik felsefesi, mekanik, siyaset alanlarında etkili olmuştur.
Archytas Taranto'da doğmuş ve tüm yaşamını burada geçirmiştir. Bunun yanında Archytas'ın ailesi ve yaşamı
hakkındaki bilgiler oldukca kısıtlıdır. Suda (10. yüzyıl Bizans Ansiklopedisi)'da Archytas'ın babasının
adı Hestiaeus olarak geçmektedir. Eğitimini hangi eğitmenlerden aldığı hakkındaki kesin bilgiler de oldukca
az olmakla birlikte Pisagorcu olduğundan dolayı muhtemelen o dönemin önemli Pisagorcu felsefecilerinden
olan ve aynı dönemde Taranto'da bulunmuş olan Filolaos (MÖ 470 - MÖ 385) taranfından eğitildiği çıkarımı
yapılmaktadır. Aynı çıkarımdan yola çıkarak Krotonalı Eurytus'tan da bir dönem eğitim aldığı tahmin
edilmektedir. Bilinen tek öğrencisi Knidos (Datça Yarım adası, Muğla)'lu Eudoxus'tur. Archytas döneminin
önemli devlet adamlarındandır. Yedi kez halk oylamasıyla generalliğe seçilmiştir. Bir gemi yollayarak
Eflatun'u Siraküza tiranı Dionysius II'nin elinden kurtarmıştır (MÖ 361). Nasıl öldüğü ve ölüm nedeniyle
ilgili kesin kayıt bulunmamaktadır.
Archytas matematik prensiplerini mekaniğe uyguluyayan ilk kişidir. Bunu yaparken de problemleri sisteme
indiregeyerek geometri yoluyla çözüm yolları aramıştır.
Delos Problemi
Archytas'ın geometriye bilinen en önemli katkısıdır. Delos problemi ya da Delian problemi bir antik Yunan
efsanesine dayanmaktadır. Efsaneye göre Delos'ta bir salgın hastalık hüküm sürer ve halk bu hastalığa çare
bulmak için Delfi kahinine başvurur. Kahinin verdiği yanıt eğer Delos'taki küp şeklindeki sunak'ın iki katı
büyüklüğünde başka bir küp sunak yaparlarsa hastalığın adayı terk edeceğidir. Archytas bu problemi
üç boyutlu geometriyi kullanarak üç farklı yüzey vasıtasıyla çözmüştür. Yaşadığı çağ göz önüne alındığında
Archytas'ın bu problemi çözüm yolu oldukca kayda değerdir
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder