DELOS PROBLEMİ
Bir küpün hacmini iki katına çıkarma problemi olarak bilinir.
Küpü iki katına çıkarma ya da Delos problemi, pergel ve cetvel kullanarak çözülemeyen
üç geometrik problemden biri. Eski Mısırlı, Yunan ve Hint matematikçiler bu problem
üzerinde çalışmışlardır.
"Küpü iki katına çıkarmak", ayrıt uzunluğu s ve hacmi V olan bir küp kullanarak 2V
hacminde yeni bir küp oluşturmak anlamına gelmektedir. Oluşturulacak olan küpün ayrıt
uzunluğu Sx(üçüncü derece kök iki)
olduğundan ve bu ifadenin sayı doğrusu üzerindeki yeri tam olarak belirlenemeyeceğinden
bu problem yalnız pergel ve cetvel kullanarak çözülememektedir.
Problemin adı, Apollon tarafından gönderilen felakete çare bulmak amacıyla Delfi'deki
kahine başvuran Delos sakinlerine dayanmaktadır. Plutarkhos'a göre, Delosluların
kahine başvurmalarının nedeni zamanın siyasal sorunlarıyla ilintiliydi. Kahin, köylülere
düzgün bir küp biçimindeki Apollo sunağını iki katına çıkarmalarını önermiştir. Aldıkları
yanıtı tuhaf bulan Deloslular bu kez Eflatun'a danışmış; kahinin önerisinin bir küpün
hacmini iki katına çıkarmayı öngören problem olduğunu gören filozof, köylülere hırslarından
uzaklaşmak için zamanlarını geometri ve matematikle uğraşarak geçirmeleri gerektiğini
söylemiştir.
Plutarkhos, Eflatun'un problemi Eudoxus ve Archytas'a da ulaştırdığını, problemi mekanik
yöntemlerle çözmeye çalışan Menaechmus'u ise azarladığını belirtmiştir. Problemin M.Ö.
350'li yıllarda yazılmış olan Sisyphus adlı yapıtta çözümsüz olarak nitelendirilmesinin
nedeninin bu olduğu düşünülmektedir. Olaya ilişkin diğer bir rivayete göre ise, bu üç
matematikçi de problemi çözmeyi başarmış, ancak çözümler çok soyut olduğundan uygulamaya
konamamıştır.
Sakızlı Hipokrat'ın problemi, biri diğerinin iki katı uzunluğundaki iki doğru parçası
arasındaki orana benzetmesi yeni bir çözüm umudu olarak görülmüştür.
Pierre Wantzel 1837'de pergel ve cetvel kullanarak çözülemeyeceğini gösterdiği üç problemden
biri, küpün hacmini iki katına çıkarmaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder